‘Ik ben door detentie zachtmoediger geworden’
Gerard (73) was een succesvol ondernemer. Een zakenman die nooit het achterste van zijn tong liet zien. Aan niemand. Meer dan 30 jaar runde hij samen met zijn vrouw een bedrijf in woning- en projectinrichting. Gerard was in die jaren altijd onderweg en werkte zomaar negentig uur in de week. In 2003 kregen ze de kans om de zaak goed te verkopen. Dat zagen Gerard en zijn vrouw wel zitten: eindelijk tijd om te genieten. Maar dat viel vies tegen. “Wij hadden nooit ruzie, echt nooit. Maar eenmaal thuis ging dat al snel mis. We waren gewoon te jong om niks te doen.” Het ondernemersbloed stroomde gelukkig nog volop, dus startten ze een nieuw bedrijf in dezelfde branche. En weer met succes.
Veroordeeld
Tot 2017. Om een lang verhaal kort te maken: Gerard kreeg een naar, slepend conflict met een klant en op een slechte dag gebeurde er in zijn bedrijfspand iets strafbaars. Gerard zegt daar zelf over: “Het ging om een poging tot brandstichting, veroorzaakt door degene die mij chanteerde. Ik sta op de camera beelden vandaar de veroordeling.” Gerard werd veroordeeld tot drie jaar gevangenisstraf.
Hij gebruikte zijn tijd in de gevangenis om na te denken. Gerard voerde diepe gesprekken met onze vrijwilliger Willemina en met de geestelijk verzorgster. “Ik ben geboren met een klompvoet, mijn ouders waren diepgelovig. Ze zagen mij als een straf van God. En ik werd gepest op school. Elke dag weer. Dat vormt je, je wordt er harder van. Ik was best egocentrisch. Ook later, in mijn ondernemerschap.”
Gerard heeft veel verloren als gevolg van de gevangenschap. Zijn vrouw is van hem gescheiden. Ze hebben nog wel goed contact. Hij raakte zijn geld, en daarmee zijn pensioen, kwijt. Maar de afgelopen jaren hebben hem ook wat opgeleverd.
Achterste van je tong
Eenmaal vrij volgde Gerard onder begeleiding van onze vrijwilliger Saskia de cursus SOS Individueel van Gevangenenzorg. Tijdens die cursus leren (ex-)gevangenen eerlijk naar zichzelf te kijken en na te denken over de gevolgen van het delict voor zichzelf en hun omgeving. “Dat heeft me zo goed gedaan.
Het meest waardevol voor mij was dat je de confrontatie met jezelf moet aangaan. Dat je het achterste van je tong laat zien. Al is het maar een klein stukje.” Juist dat aspect is moeilijk voor Gerard. “Maar tijdens de SOS Cursus kon ik dat wel. Dat heeft me zo goed gedaan.”
Hij ziet zelf hoe hij tijdens zijn detentie veranderd is. “In de gevangenis heb ik geleerd om te luisteren. En om ook naar andere mensen om te kijken. Die zachte kant zat er natuurlijk altijd wel in, maar ik ben zachtmoediger geworden.” (plus foto Gerard Fidder)
334
Vorig jaar konden we in totaal weer bij 334 gevangenen heel persoonlijk present zijn.
51
Doordat lange tijd geen groepscursussen mogelijk waren, zagen we een toename tot 51 deelnemers aan SOS Individueel.
500+
Vele honderden kinderen werden in 2021 weer verblijd met een cadeautje van hun vader of moeder bij hun verjaardag of met Kerst.
Gevangenen
Niet alleen de gevangenissen zaten begin 2021 op slot. Heel Nederland zat dat vanwege een lockdown en ingevoerde avondklok als maatregelen rondom het coronavirus. De maatschappij voelde even hoe het is om ‘opgesloten’ te zitten. Wat werd er verlangd naar vrijheid, verlangd naar herstel, uitgezien naar perspectief. Ook in de gevangenissen komen we dat verlangen tegen en juist nu konden we opnieuw laten zien dat we hen weten te zitten. Gelukkig ging de samenleving in juni 2021 weer open, waardoor de deuren van de gevangenissen ook voor ons weer opengingen.
Bezoekprogramma
Ondanks de beperkingen wisten gevangenen ons goed te vinden; we kregen maar liefst 149 nieuwe aanmeldingen. Met onze trouwe schare vrijwilligers konden we de hulpvragers bereiken door middel van brieven, kaarten en Skype. Gelukkig bereikten we hen in de zomer en begin herfst ook d.m.v. de bezoeken in de PI’s zelf.
Onze nieuwe pr-materialen, vernieuwd filmpje voor de kabelkrant werden verspreid en we zetten in op actieve contacten met de casemanagers om ons hulpaanbod onder de aandacht in de gevangenissen te brengen. Op deze manier konden we toch in totaal weer bij 334 gevangenen heel persoonlijk present zijn. Uit diverse onderzoeken blijkt dat zulke menselijke contacten gevangenen helpen om vertrouwen te krijgen in een andere toekomst.
Meet Up
Pas vanaf oktober konden er weer enkele Meet Ups gedraaid worden. Het bleef helaas beperkt tot PI Rotterdam Hoogvliet. In dit relatief nieuwe programma zijn vrijwilligers een aantal uren op een leefafdeling in de gevangenis voor een vrijblijvend contact. Dit wordt door gevangenen (en medewerkers) enorm gewaardeerd. Het doorbreekt de sleur van het gevangenisleven en zorgt voor een menselijke glimlach en een vonk van hoop en herstel.
SOS
Gevangenenzorg ‘gelooft in herstel’. Naast bezoek bieden we daarom ook onze SOS Cursus aan. Spreken over Schuld, Slachtoffers en Samenleving legt een basis voor daden van herstel, naar slachtoffers, naar de samenleving en ook de eigen kring van familie en vrienden. Verantwoordelijkheid nemen staat centraal. SOS kent diverse varianten, zoals de Groepscursus, SOS Individueel en SOS Follow Up. Doordat lange tijd geen groepscursussen mogelijk waren, zagen we een toename tot 51 deelnemers aan SOS Individueel, die zowel fysiek als digitaal plaatsvond. We waren er klaar voor toen gevangenissen weer opengingen en konden zodoende in korte tijd, met dank aan onze betrokken vrijwilligers, nog ruim 10 Cursussen en Meetings geven. Daarnaast werd er door het WODC-onderzoek gedaan naar herstelgerichte voorzieningen, waarvoor ook medewerkers van GNd zijn geïnterviewd. De bevindingen zullen meegenomen worden om richting te geven aan onze beleidsplannen.
‘De meest genoemde vorm van meerwaarde is het verminderen van recidive en het faciliteren van re-integratie. Deelnemers zouden zich bewuster zijn van de effecten van het delict en ook meer zelfinzicht hebben omtrent de omstandigheden en het gedrag dat heeft geleid tot het delict. Hierdoor zouden ze minder snel opnieuw de fout in gaan.’
– WODC-rapport over meerwaarde herstelgerichte interventies (pag. 87-90).
Ex-gevangene nu werkzaam als stukadoor: ‘Ik heb nu zoveel rust’
Voor gevangenen is het niet altijd makkelijk om na vrijlating een passende baan te vinden, terwijl dat juist zo belangrijk is voor een leven zonder criminaliteit.
Daarom werkt Gevangenenzorg met het project De Compagnie (De Compagnie is een projectafdeling van de gevangenis in Krimpen aan den IJssel waar Gevangenenzorg Nederland samen met de medewerkers van de PI de compagnons klaarstoomt voor werk na detentie) intensief samen met verschillende ondernemers. Eén van deze ondernemers is Johan, eigenaar van een bouwbedrijf in Nieuw-Lekkerland. Ongeveer een jaar geleden nam hij een gevangene in dienst. “William begon met verschillende werkzaamheden, maar stukadoren vond hij het mooist. Hij heeft het goed opgepakt, hij is echt een vakman!”
Terugkeer
Leven na detentie is een belangrijk thema als je bijna vrijkomt. Echt spannend wordt het in de eerste weken na vrijlating. Gevangenenzorg Nederland biedt ook in deze cruciale periode passende hulp gericht op werk, een sociaal netwerk en huisvesting. Toekomstperspectief hebben binnen deze leefgebieden is immers cruciaal om weer een normaal leven op te bouwen en aan de juiste kant van de gevangenisdeuren te blijven.
Daarom geven we nazorg en zijn we een traject ingegaan van versterking daarvan. We zagen een toename van bijna 20% naar 141 hulpvragers in 2021.
De Compagnie
Van bajes naar baan, was de leus van het project De Compagnie in PI Krimpen a/d IJssel. De gevangenen leerden daar ondernemer te zijn van hun eigen toekomst, waar ze volop in werden begeleid en kansen werden geboden door vrijwilligers en ondernemers. In 2021 zijn 12 compagnons bemiddeld naar een werkplek. In de loop van 2021 besloot DJI om De Compagnie na 6 succesvolle jaren niet meer in de huidige vorm voort te zetten. Uiteindelijk heeft de minister besloten dat de werkzame succeselementen van De Compagnie
doorontwikkeld moeten worden naar een individueel aanbod dat landelijk uitgerold kan worden. Hiervoor wordt drie jaar uitgetrokken via het project Maatwerk in nauwe samenwerking met de PI Alphen a/d Rijn.
OPstap en De Maatschap
Werk is belangrijk. Het biedt een eerlijk inkomen en een actieve rol in de samenleving. Het verkleint de kans op terugval in criminaliteit. Daarom werd in 2021 het programma OPstap verder doorontwikkeld, met een Cursus ArbeidsOriëntatie (CAO). In de PI Alphen a/d Rijn draaide De Maatschap. Binnen dit project kregen gevangenen op tweeafdelingen de mogelijkheid, gekoppeld te worden aan een persoonlijke vrijwilliger. Naast de tweewekelijkse gesprekken volgde de gevangene de SOS Individueel en de CAO.
In totaal konden 21 CAO’s gestart worden en werden 13 personen naar betaald werk bemiddeld. Het programma kon door de Covid maatregelen maar zeer beperkt uitgevoerd worden. De Maatschap en OPstap zijn per 2022 opgegaan in het nieuwe programma Maatwerk.
Reclassering
Het Ministerie van Justitie en Veiligheid en de drie Nederlandse reclasseringsorganisaties willen vrijwilligers meer ruimte bieden bij de resocialisatie en re-integratie van reclassanten. Na een periode van onderzoek is GNd gevraagd als samenwerkingspartner. Op 23 maart 2021 is een convenant getekend. In dat jaar zijn 38 zogenaamde reclassanten bijgestaan door onze vrijwilligers.
Huisvesting
Nog te vaak gebeurt het dat ex-gevangenen na detentie kampen met een huisvestingsprobleem. Samen met Stichting Ontmoeting hebben we de voorbereidingen getroffen voor een samenwerking, die ertoe gaat leiden dat hulpvragers in de PI al vroegtijdig in contact komen met het huisvestingsaanbod van Ontmoeting voor de periode na detentie. We starten in 2022 een pilot in PI Rotterdam, met de intentie deze uit te kunnen breiden naar meerdere gevangenissen.
Achterblijvers
Inmiddels is GNd 20 jaar betrokken bij Achterblijvers. Met dit programma bieden we ouders, kinderen en partners van gevangenen perspectief. Er was veel belangstelling in de media voor dit programma, waardoor deze, vaak vergeten, groep de nodige aandacht kreeg.
Bezoektrajecten
We zagen na de aandacht voor dit jubileum een toename in het aantal aanvragen voor een vrijwilliger. Uiteindelijk werd er aan 179 achterblijvers een luisterend oor en/of praktische hulp geboden. Van hen is zo’n 25% een éénoudergezin. Onze vrijwilligers richten zich primair op de achterblijvende ouder, maar zijn er zo nodig samen met de ouder ook voor het kind, bijvoorbeeld om te vertellen hoe het leven in de gevangenis eruitziet.
Bel-en mailconsulten en Chat
Naast de bezoektrajecten wordt er ook veel (eenmalig) om hulp gevraagd via bel-en mailconsulten en de chat. Op die manier konden we nog eens ruim 450 mensen helpen.
Lotgenotencontact
Achterblijvers hebben behoefte aan (h)erkenning bij elkaar, juist omdat er zoveel schaamte is. In 2021 zijn we gestart met een ontmoetingsdag met 10 achterblijvers. Men deelt met elkaar de verhalen en vragen, een en ander onder begeleiding van onze deskundige collega’s. Het voorziet in een behoefte en het voornemen is dit uit te breiden naar een tweetal dagen in 2022.
Kindercadeau en Kerstactie
Vele kinderen zien zich geconfronteerd met de gevangenschap van één van hun ouders. In deze zwarte bladzijde in het leven van hen en hun ouder wil GNd een lichtpuntje brengen door middel van het kindercadeauprogramma. Vele honderden kinderen werden in 2021 weer verblijd met een cadeautje van hun vader of moeder bij hun verjaardag of met Kerst. Verder kregen 108 achterblijvers een klein kerstpakket.
Ontvangstplek
Op bezoek gaan in de gevangenis brengt vaak de nodige spanning met zich mee. Om dit te verlichten wil GNd met vrijwilligers bij de ingang van de PI achterblijvers verwelkomen en beschikbaar zijn voor vragen. Na een voorbereidingstraject in 2021 zal vanaf 2022 een pilot bij PI Alphen a/d Rijn van start gaan.
450
Via bel-en mailconsulten en de chat hebben we vorig jaar 450 achterblijvers kunnen helpen.
179
Vorig jaar werd er aan 179 achterblijvers een luisterend oor en/of praktische hulp geboden.
179
tbs-patiënten maakten dankbaar gebruik van het hulpaanbod van Aandacht voor Tbs.
Praten biedt perspectief
“Nu schrijf je me wel heel erg hoog aan, Dirk”, lacht Harmen. Dirk heeft net gezegd dat hij onze vrijwilliger Harmen als een voorbeeld ziet. “De mensen met wie ik vastzat, waren geen ‘modelburgers’, maar nu zie ik hoe het ook kan.” Dirk heeft drie jaar gevangenisstraf, drie jaar tbs met dwangverpleging en vier jaar resocialisatie achter de rug. Zijn netwerk is nog maar klein. Harmen betekent veel voor hem. “We praten veel. Het is waardevol dat ik dingen met Harmen kan bespreken. Het vermindert de stress. Ik heb er echt wat aan.”
Dirk (35) kent Harmen (28) inmiddels drie jaar. Ze zijn merkbaar op hun gemak bij elkaar. Regelmatig wandelen ze samen en dan kan alles aan de orde komen: een voetbalwedstrijd, maar ook meer persoonlijke vragen.
Tbs-patiënten
Met een zekere regelmaat zien we het in de maatschappij terugkeren: (ex-)tbs-patiënten die te maken krijgen met stigma’s. Te vaak wordt er voorbij gegaan aan de psychische nood waar deze doelgroep meestal mee te kampen heeft. Ook voor hen willen we er zijn.
Bezoektrajecten
Mensen in de tbs-setting hebben vaak een zeer lange weg af te leggen (gemiddeld 8 jaar) voordat ze weer terug kunnen keren in de maatschappij. Vaak liggen er grote psychische problemen ten grondslag aan hun delict. Het vraagt van onze vrijwilligers fijngevoeligheid om hier overheen te zien en een stukje geloof in herstel te brengen door met hen te wandelen, te praten en te drinken. De trouw hierin betekent veel voor de patiënten. Veel van het werk kon doorgaan omdat het bezoekbeleid ruimer was dan in een gevangenis. 179 tbs-patiënten maakten dankbaar gebruik van het hulpaanbod.
Bredere aanwezigheid in klinieken
We zijn in meerdere Forensisch Psychiatrisch Centra en – Klinieken (FPC’s en FPK’s) aanwezig. Met een viertal hebben we inmiddels een samenwerkingsovereenkomst, sommige daarvan worden al meer dan 10 jaar ieder jaar weer verlengd. We verwachten meer van dergelijke overeenkomsten met klinieken te kunnen sluiten. Niet alleen voor het bezoekwerk, maar mogelijk ook om SOS te kunnen bieden.
In 2021 kreeg namelijk de pilot SOS in FPC Dr. S. van Mesdag in groepsverband een vervolg. We zien terug op een cursus met mooie gesprekken en gemotiveerde deelnemers. De cursus moest helaas vanwege coronamaatregelen vervroegd worden afgebroken, maar krijgt zeker een vervolg in 2022 en wordt waar mogelijk verder uitgerold over andere klinieken.
SOS Forensische Zorg
In 2021 kreeg de pilot SOS in groepsverband in FPC Dr. S. van Mesdag een vervolg. Beide partijen zijn positief over de uitkomst van de pilot en de conclusie is dat de SOS Cursus een blijvend onderdeel van het behandelaanbod wordt van de Van Mesdag kliniek. Uit onderzoekgesprekken met medewerkers en deelnemers bleek dat de cursus thema’s aansnijdt, die in de behandeling tot nu onderbelicht zijn. Dit betreft met name het gesprek over de impact van het delict op het eigen slachtoffer, maar ook de mogelijkheden van herstel van relaties en een thema als vergeving. Juist de combinatie van de open houding van de vrijwilliger en de kennis van de betrokken hulpverleners, bleek een goede voedingsbodem voor een meer open gesprek.